‘Lozan Bayramı’nı Demokrat Parti Kaldırdı

Lozan’daki Türk heyetinin başkanı İsmet İnönü, 24 Temmuz 1923 Salı günü antlaşmayı imzaladı. Mutabakatın sağlandığı tarih, ‘Barış Bayramı’, ‘Lozan Günü’, ‘Lozan Sulh Bayramı’ adıyla kutlanmaya başlandı. 

TBMM Başkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa, Lozan Antlaşması’nı, ‘Türk tarihinin önemli bir kavşak noktası’ şeklinde değerlendi. Beyanatında, ‘İmza gününün ‘millî bayram’ kabul edilmesi ve kutlanması uygundur,’ dedi.

- 2 Gün Süren Kutlamalar… -

Kutlamalar 2 gün boyunca, 23 ve 24 Temmuz’da yapılırdı. Ünlü ilim insanlarının, tarihçilerin ve devlet adamlarının katılımı sağlanırdı. Birleşimler İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ile Ankara DTCF - Dil Tarih Coğrafya Fakültesi! -‘nin konferans salonlarında gerçekleştirilirdi. Bildiriler okunur, tartışmalar düzenlenir, süreç ‘fikir şöleni’ne dönüşürdü.

Hatay, 23 Temmuz 1939’da ana vatana katılınca, ‘Hatay’ın İlhakı’ ile ‘Lozan Barış Bayramı’nın törenleri birleştirildi. Müşterek bayramların kutlanması 1949’a kadar devam etti.

14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerle iktidarı devralan DP - Demokrat Parti! - aynı yıl ‘Lozan Barış Bayramı’ merasimlerini durdurdu. DP yöneticilerine göre, ‘Lozan’da sağlanan başarının sahibi İsmet İnönü değil, Atatürk ve Türk milleti’ydi. Dolayısıyla törenler süresince İnönü’nün adının geçmesi/tekrarlanması ‘tarihi gerçeklere aykırı’/rahatsız ediciydi. Muhalefete düşmüş liderin övülmesi/’göklere çıkarılması’ engellenmeliydi.

- DP Yöneticileri, İttihat ve Terakki’ye Sahip Çıktı… -

DP yöneticileri, Atatürk ve kurucu kadronun başarısı yerine, İttihat ve Terakki Partisi’nin mirasına sahip çıkmayı tercih etti. 23 Temmuz 1908’de ilan edilen 2. Meşrutiyet’in yıldönümleri ‘Hürriyet Bayramı’ diye kutlanıla gelmişti. DP’nin 2 önemli ismi - Celal Bayar ve Adnan Menderes! -, seçim galibiyetinin ardından İstanbul’daki ‘Abide-i Hürriyet’ diğer adıyla ‘Hürriyet-i Ebediye Abidesi’ne ziyarette bulundu. Talat Paşa ile Mahmut Şevket Paşa’nın kabirlerinin başında dua ettiler. ‘Hürriyet Bayramı’ kutlamalarını etkinleştirdiler/yaygınlaştırdılar. Koskoca imparatorluğu batıran kadro, DP’li yöneticilerce bir anda hatırlandı/’aklandı’.DP kurmayları, ‘Lozan Barış Bayramı’ merasimlerinin Yunanistan, İngiltere ve ABD’de rahatsızlık yarattığının da farkındaydı. 

Yeni iktidar, CHP örgütlerince yapılacak temsili kutlamalara izin vermedi. 1955’de CHP’nin İl Başkanlığı’nın Üsküdar’da, 1958’de CHP Beşiktaş İlçe Başkanlığı’nın aynı ilçede yapacağı salon etkinlikleri uygun görülmedi. ‘Lozan milletin başarısıdır; CHP’ce kutlanması doğru değildir,’ denildi. 

Ali Hikmet İnce yazdı.