Filistin Yerine Mezepotamya’da Yahudi Devleti

Siyonizmin kurucusu, gazeteci Theodore Herzl, 34’üncü Osmanlı Hükümdarı 2’nci Abdülhamit’e gönderdiği mektuplarda, Yahudiler’in Filistin’e yerleşmeleri karşılığında Osmanlı’nın dış borçlarının ödenmesinden, Avrupa’da sürgündeki siyasî muhaliflerin ortadan kaldırılmasına kadar pek çok öneride (!) bulunmuş.

Osmanlı’nın en çok tartışılan, son önemli sultanı - diye nitelendirilen! - 2’nci Abdülhamit, Yahudiler’e Filistin yerine Mezepotamya’ya gruplar halinde yerleşebileceklerini bildirmiş. Theodore Herzl ile de görüşen Sultan, bilinenin aksine ‘misafir’ine hamasi-kırıcı değil, gönül alıcı-yönlendirici bir konuşma yapmış.

İsrail’in kuruluş tarihini yeniden yazdıracak, 2’inci Abdülhamit’in bilinen efsanelerini-kıssalarını tarihin çöplüğüne atacak gerçekler gün yüzüne çıkıyor. Prof. Dr. Vahdettin Engin’in Pazarlık adlı kitabında yer alan bilgilere ve arşiv belgelerine göre, Theodore Herzl, Osmanlı ajanı gibi davranıyor ve Sultan’a sürekli raporlar ve mektuplar gönderiyor. Herzl, Osmanlı Sultanı’nı dünyanın diğer liderlerine tercih ederken, ‘kutsal topraklar’ diye nitelediği Filistin’de bir Yahudi devleti kurmayı amaçlıyor. 

Herzl, 1896’dan başlayarak 1902’ye kadar tam 5 kez İstanbul’a geliyor. 1896 ve 1898’de yaptığı ilk iki seyahatte, Sultan’ın yakın çevresi ile temas kurup diyalog fırsatı arıyor. 1902’deki 5’inci ziyaretinde, 2’nci Abdülhamit tarafından kabul edilme lütfuna erişiyor. Theodore Herzl, mektuplarında da çok dikkatli-itinalı dil kullanmaya özen gösteriyor. Bir mektubunda aynen şöyle yazıyor:

‘Majesteleri, memleketinde yaşayan Yahudiler'e gösterdiği âlicenaplığı mazlum ve mağdur durumda bulunan diğer Yahudiler'e de göstermekte, onları bir peder gibi himaye altına almakta, ama toplu olarak bir yerde yaşamaları yerine, değişik bölgelerde bulunmalarına izin vermektedirler…’

Theodore Herzl, 2’nci Abdülhamit’e ilk öneriyi yakın dostu, Polonyalı aristokrat Phillip de Nevlinsky aracılığıyla yaptı. - Bazı tarihî kayıtlarda Phillip de Nevlinsky’nin 2’nci Abdülhamit’in ajanı olduğu ve hükümdarlık istihbaratından maaş aldığı ileri sürülüyor! - Hatta ilk İstanbul ziyaretinde Nevlinsky’yi de yanında getirdi, ama görüşme sağlanamadı.

Aynı dönemde Filistin’e Yahudi girişi yasaklanmıştı, fakat 1867 Islahat Fermanı'nın yabancıların toprak almasına izin verdiği iddia ediliyordu. Avrupa ülkelerinin uyruğundaki zengin Yahudiler, fermanı ileri sürüp toprak satın alabiliyordu. Baron Rotschild da geniş arazi edinen zenginlerdendi. Zengin müşterilere bir güvence senedi imzalatılıyordu. Senet sahipleri, arazilerine başka Yahudi aile yerleştirmeyecekleri sözünü veriyordu.

Herzl, Sultan tarafından kabulünde Filistin’de toprak satın alma bahsini açmamış, aksine bölgede ‘özerk’ bir Yahudi devletinin kurulması izninin verilmesini rica etmişti. Buna karşılık Sultan 2’nci Abdülhamit, Yahudilerin Filistin’e değil, ama Mezepotamya’da belli bir bölgeye değil, farklı yerlere iskân edilmelerine sıcak bakabileceğini ifade etmişti. Yani Filistin yerine Mezepotamya’da bir Yahudi devleti kurulabilecekti.

Prof. Dr. Vahdettin Engin’in Pazarlık adlı kitabı, 2’nci Abdülhamit hakkındaki efsaneleri yeniden yazdıracak veya gözden geçirtecek gibi görünüyor.

Ali Hikmet İnce yazdı.