Enigma’nın Mucidi Alan Turing’e İade-i İtibar

2. Dünya Savaşı’nda İngiltere’nin Almanya karşısında üstün/galip gelmesini sağlayan ünlü dahi matematikçi Alan Turing’in itibarı iade edildi. Turing; bir erkekle yaşadığı eşcinsel ilişkiden dolayı ahlaksızlıkla suçlanmıştı; kimyasal hadıma uğramıştı. İngiltere Merkez Bankası’nca dolaşıma sokulacak yeni 50 sterlinlik banknotların bir yüzünde Turing’in fotoğrafı yer alacak.

Günümüz bilim dünyasında, ‘sıradışı matematikçi’, ‘bilgisayar bilimlerinin ve yapay zekânın babası’ şeklinde nitelenen Turing; döneminin sert homofobik yasaları sebebiyle intihara sürüklendi.

Alan Turing; Almanya’nın 2. Dünya Savaşı’nda gizli yazışmalarında kullandığı Enigma adlı şifre makinesinin kotlarını kıran yeni bir aparat geliştirmişti. İcat ettiği cihazla savaşın akıbetini değiştirmişti. 14 milyon insanın ölmesini engellediği açıklanmıştı. Görevinin gizliliği sebebiyle yaşarken onurlandırılamadı. Çalışmaları 50 yıl boyunca ‘devlet sırrı’ sayıldı. Turing, eşcinseldi; İngiltere yasalarına aykırı davrandığı gerekçesiyle bir yıl boyunca östrojen iğnesi yaptırmaya mahkûm edildi; kimyasal hadıma tabi tutuldu. Devlet adına yürüttüğü çok gizli projelerden alındı; danışmanlık görevlerine son verildi.

Turing; her gün bir veya iki elma yerdi. 1954’de, - 42 yaşında! - siyanür enjekte ettiği elmayı yiyerek hayatına son verdi. Öldürüldüğü de iddia edildi. Olayın üzerindeki sis perdesi kaldırılamadı.

İngiltere hükümeti; 2009’da, halktan gelen talepler üzerine Turing’i affetti. Yaşadığı döneminin adalet sisteminin acımasız tavrı nedeniyle özür de diledi. 

Kraliçe 2. Elizabeth de, 2014’de Turing için özel af çıkardı.

Haşmet Külyutmaz derledi ve yazdı.