CIA; Askerî Darbeyi Menderes’e Haber Vermedi

ABD’li gazeteci/yazar Andrew Tully’nin yazdığı CIA: The Inside Story adlı kitabında, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile ilgili ilginç bilgiler verdi. Tully’nin belirlemesine göre CIA; Türkiye’de darbe ihtimalini çok önceden tahmin etti ve Washington’u defalarca uyardı. Ama ne CIA, ne de Washington; Türkiye’deki iktidar partisi Demokrat Parti’nin ve liderlerinin gelen tehlikeye karşı dikkatini çekmedi. Tully’nin yazdığına bakılırsa CIA; 27 Mayıs’ta askerî darbenin olacağını bir hafta önceden kesin öğrendi; darbe liderliğine Orgeneral Cemal Gürsel’in getirileceğini belirleyemedi. Gürsel’in değerlendirme dışında kalmasının sebebi: Emeklilik döneminde İzmir’e yerleşmek için gitmesiydi.

Tolly’nin yazdığına göre; Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes tam ABD’nin istediği formatta siyasilerdi. Uluslar arası politikada ABD’nin katıksız destekçisiydiler. Toplum içinde popülerdiler ve güçleri tartışılmazdı. Atatürk’ün mirasına da sahip çıkıyorlardı. Komünizme şiddetle muhaliftiler. Türkiye; çok büyük, çok kuvvetli ve çok disiplinli bir orduya sahipti. Gönüllü olarak Kore’ye asker göndermişti. ABD üslerinin topraklarında konuşlanmasına, Türkiye’nin NATO’nun ileri karakolu durumuna gelmesine izin vermişlerdi.

- Menderes’in Muhaliflere Karşı Sert Tavrı… -

Andrew Tully’nin kaydettiğine göre Menderes; muhaliflere ve özellikle de İnönü’ye karşı sert ve saygısız bir politik tavır içindeydi. Oya Türk Ordusu’nun İsmet İnönü’ye karşı tartışılmaz bir sevgisi ve bağlılığı vardı. Ülke gereksiz bir siyasî gerginlik içindeydi. Üstelik ekonomik durum çok kötüydü; beklenen dış yardımlar, dış borç sağlanamamıştı.

Tully’e göre ABD ve CIA; 27 Mayıs 1960 Cuma günü askeri müdahale edileceğini, DP ve Başbakan Adnan Menderes’e bildirmeyerek bir dostuna ihanet etmişti. Serbest seçimlerle iktidara gelmiş; müttefiki iktidarın devrilmesini seyretmişti; ses çıkarmamıştı. ABD’nin sadece menfaatleri ön plandaydı; hiçbir zaman demokrasi diye ilkesi olmamıştı. En kanlı ve baskıcı rejimleri bile desteklemekten geri durmamıştı. İran’da 19 Ağustos 1953’te askeri darbe ile görevinden edilen Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrilmesindeki sorumluluğunu da 50 yıl saklayabilmişti.

Ali Hikmet İnce yazdı.